Speech in English
Ladies and gentlemen, here in the Oosterpark, on the Museumplein, in Suriname, in the Caribbean
part of our Kingdom, or wherever in the world you are tuning in,
‘Within the city of Amsterdam and its jurisdiction, all men are free, and none are slaves.’
These are the words of a Dutch legal provision from 1644.
We are standing in a city that, for centuries, has prized freedom above all else.
In the capital of a country that, throughout the course of history, has repeatedly battled against
tyranny and oppression.
And yet, the principles that were taken for granted within this city and within this country did not
apply beyond its borders. Here, slavery was banned. But overseas it was not.
Of all the ways in which a person can be robbed of their freedom, slavery is surely the most painful.
The most degrading. The most inhuman.
To view a fellow human being as a commodity, to do with as you please. To use them for profit, as a
beast of burden, with no will of their own. To be chained, traded, branded, worked to the bone,
punished. Or even killed with impunity.
Recently, the Queen and I have had many conversations with people in the European Netherlands
and in the islands of the Caribbean part of the Kingdom. We’ve met people with Surinamese roots,
and people with ties to Indonesia. Among them are people who only have to go back three
generations to find family members born into slavery.
And they made very clear just how deep the wounds remain.
Thanks to the work of many dedicated researchers, we are learning more and more about the
Netherlands’ role in the history of slavery. We know that more than 600,000 people were
transported across the Atlantic Ocean from Africa aboard Dutch ships, to be sold as slaves or put to
work on plantations. Around 75,000 did not survive the crossing. We also know about the extensive
slave trade to the East, in areas controlled by the Dutch East India Company. And we know about the
atrocities committed against the indigenous populations of the colonies.
But there is also so much that we don’t know. The archives contain the raw figures. They present the
facts with a bookkeeper’s precision. But the voices of the enslaved are lost in the mists of time.
Leaving barely a trace behind.
I wonder what these people felt. Ripped from their communities. Cut off from their culture, their
rituals, and the land where their ancestors lived. What did they think, as they made the long journey,
crowded into airless holds, the men shackled in pairs? What went through their minds as they stood
in the slave markets, under the traders’ appraising gaze, as if they were not people but cattle? And
what did they feel when they heard the sound of the kawina drum or the tambú, their own music,
which could only be played in secret?
It is awe-inspiring that so many of them found the strength to rise up against their captors, even if it
was often an act of simple desperation. From their hideouts in Suriname’s vast forests and swamps,
resistance fighters such as Boni, Baron and Joli-Coeur defiantly challenged the inhumanity of slavery.
Their heroic deeds, and those of many others, are a testament to a pride and strength that could not
be broken.
Very occasionally, we find the voice of a black freedom fighter preserved in the written record. One
example is Tula, the leader of the 1795 revolt in Curaçao. Five months ago, the Queen and I stood
with our eldest daughter on the site where he lived and worked, the former Knip plantation.
How reasonable and compassionate Tula’s words sound to our modern ears. Invoking the ideals of
the French Revolution and the equality of all people, regardless of their skin colour, he said, ‘We do
not seek to harm anyone, but want nothing more than our freedom.’
The response from the authorities was brutal and merciless. As punishment, Tula was tortured and
then beheaded.
The horrific legacy of slavery remains with us today. Its effects can still be felt in racism in our society.
On 19 December last year, the Dutch prime minister apologised on behalf of the Dutch government
for the fact that, for centuries, in the name of the Dutch State, human beings were made into
commodities, exploited and abused.
Today I stand before you. Today, as your King and as a member of the government, I make this
apology myself. And I feel the weight of the words in my heart and my soul.
But for me, there is another personal dimension.
Slavery and the slave trade are recognised as a crime against humanity. And the Stadholders and
Kings of the House of Orange-Nassau did nothing to stop it.
They acted in accordance with laws which at the time were considered acceptable. But the system of
slavery illustrated the injustice of those laws.
As the Second World War highlighted more recently, you cannot hide behind laws when your fellow
human beings are reduced to animals and subjected to the whims of those in power.
At a certain point you have a moral duty to act. All the more so considering that here, in the
European Netherlands, slavery was strictly forbidden. What was thought normal in the colonies
overseas – practised on a large-scale and encouraged, in fact – was not allowed here. That is a painful
truth.
The independent study I have commissioned will shed more light on the precise role played by the
House of Orange-Nassau in our country’s colonial past and the history of slavery. But today, on this
day of remembrance, I ask forgiveness for the clear failure to act in the face of this crime against
humanity.
I realise only too well that by no means everyone shares the same feelings about this
commemoration. And there are people in the Netherlands who feel that apologising now, so long
after the abolition of slavery, is going too far. Nevertheless, the vast majority of them do support the
fight for equality for all people, regardless of skin colour or cultural background.
I would therefore ask you to open your hearts to all those people who are not here today but who do
want to work with you to build a society in which everyone can participate fully. I ask you to respect
the differences in people’s experiences, backgrounds and powers of imagination.
During the conversations the Queen and I recently had with the descendants of enslaved people, one
said, ‘Let’s not be so anxious. Don’t worry so much about saying the wrong thing’. Someone else said,
‘Let’s embrace our discomfort’.
There’s no blueprint for the process of healing, reconciliation and recovery. Together, we are in
uncharted territory. So let’s support and guide each other.
Sixty years ago today, a group of Dutch people of Surinamese origin marched through the centre of
Amsterdam waving banners that read ‘Ketie Kotie fri moe de’. They lit the fire of remembrance that
we keep alight today.
This is an important day for anyone with ties to Suriname, including those whose forebears travelled
to the colony as contract labourers.
I hope that the descendants of enslaved people and of people subjected to forced labour in other
parts of the world feel they are part of this gathering. I hope they feel heard. People from the
Caribbean part of the Kingdom. And the many Dutch people who have ties to Indonesia, and who
carry the pain of great injustice in the past.
We all have our own family history. Our own emotions. Our own cultural traditions that ground us in
our communities. Our rituals that comfort us, symbols that encourage us, and words of wisdom that
resonate in our hearts.
All those traditions are precious, and they deserve respect. But let us also reach out beyond them to
each other. To build a world without racism, discrimination and exploitation.
After acknowledgment and apologies, let us work together to foster healing, reconciliation and
recovery. So that we can all be proud of what we share. So that we can say:
Ten kon drai
Times have changed
Den keti koti, brada, sisa
The chains are broken, brother, sister
Ten kon drai
Times have changed
Den keti koti, fu tru!
The chains are broken, it’s true!
Speech in Papiamentu
Dama i kabayero, aki den Oosterpark, riba Museumplein, na Sürnam, den e parti Karibense di nos Reino i
unda na mundu ku bo tambe ta wak esaki.
“Binnen der Stadt van Amstelredamme ende hare vrijheydt, zijn alle menschen vrij, ende gene slaven.”
Asina e dekreto ofisial tabata indiká na 1644.
Huntu ku boso mi ta aki den e siudat ku tin un profundo apresio pa libertat pa siglonan largu.
E kapital di un pais ku den transkurso di historia a lucha kontra tirania i opreshon repetidamente.
Pero loke tabata un echo den e siudat aki i den e pais aki, no tabata konta pafó di nos fronteranan.
Aki sklabitut tabata prohibí. Esaki no tabata e kaso pa teritorionan pafó di nos fronteranan.
Di tur forma di falta di libertat, sklabitut ta esun ku ta herida mas, humiliá mas, i kibra humanidat mas
tantu.
Mira un ser humano komo un artíkulo di benta ku bo por disponé di dje manera bo ke. Komo un
instrumento sin boluntat ku bo por saka benefisio di dje. Ku bo por mara na kadena, komersialisá, marka
ku heru kayente, pone traha duru, kastigá, asta mata sin ningun motibu.
Durante e tempu ku a pasa, Reina i ami a hiba hopi diskushon, na Hulanda i na e islanan den e parti
Karibense di Reino. Nos a papia ku hende ku tin su raisnan na Sürnam i tambe ku hende ku tin
konekshon ku Indonesia. Entre nan tabatin hende ku mester a bai solamente tres generashon atras pa
topa ku un miembro di famia ku a nase den sklabitut.
Nan a hasi nos komprendé na un forma evidente kon e doló ainda ta presente den nan benanan.
Danki na e trabou di investigadónan ku ta dediká nan mes na nan trabou, nos sa mas tantu tokante e
pasado di sklabitut Hulandes. Nos sa ku a transportá mas ku 600.000 hende for di Afrika riba barku
Hulandes via di Oséano Atlántiko pa bende komo katibu òf pa empleá riba plantashon. 75.000 di nan no
a sobrebibí e biahe. Nos sa tambe tokante e komèrsio di katibu grandioso na parti ost di mundu, den
teritorionan ku tabata bou di mandato di VOC. I nos sa tokante e krueldatnan kontra e poblashon lokal
den e kolonianan.
Pero tin tambe asina hopi kos ku nos no sa. Hopi biaha a entregá solamente e sifranan no realístiko den
e archivonan. Nan ta mustra nos e echonan for di perspektiva di e tenedó di buki. Pero e bosnan di e
katibunan a bira silensioso den e bientu. Apénas nan a laga prueba atras.
Mi ta puntra mi mes: kiko e hendenan aki tabata sinti. Ranká for di nan komunidat. Separá for di nan
kultura, nan ritualnan, e tera unda nan antepasadonan tabata biba. Kiko nan tabata pensa durante e
biahe, paketá den espasionan sofokante, e hòmbernan mará na kadená, dos dos. Kiko tabata pasa den
nan mente na e merkadonan di katibu bou di e mirada evaluativo di e komersiantenan, komo si fuera ku
nan no tabata hende, pero bestia. I kiko nan tabata sinti ora nan tabata tende e drùmnan di kawina òf e
tambú, nan propio músika ku por a zona solamente den sekreto?
Ta impreshonante ku hopi di nan a haña e forsa pa rebeldiá, aunke hopi biaha esaki tabata ku e kurashi
di desesperashon. Luchadónan di resistensia manera Boni, Baron i Joli-Coeur a desafiá e sistema di
sklabitut deshumanisá for di e teranan ekstenso di mondi i muras na Sürnam. Nan balentia – i esun di
hopi otro – ta testimonio di orguyo i forsa ku no por a kibra.
Masha poko a entregá e bos di un luchadó di libertat pretu na nos via fuente por eskrito. Manera e bos
di Tula, e lider di e rebelion di 1795 na Kòrsou. Sinku luna pasá nos tabata huntu ku nos yu muhé mas
grandi na e lugá unda e tabata biba i traha: e plantashon Knip di e tempu ei.
Kon rasonabel i humano Tula su palabranan ta zona den nos oido moderno. E tabata apelá na e idealnan
di e Revolushon Franses i e igualdat di tur hende, sin importá su koló. “Nos no ke hasi niun hende daño,”
el a bisa. “Nos no ta deseá nada mas ku nos libertat.”
E kontesta di e outoridat kompetente tabata brutal i sin piedat. Komo kastigu a huzga Tula i a kita su
kabes afó.
Nos ta karga e horor di e pasado di sklabitut ku nos. Awe ainda ta sinti e konsekuensianan di esaki den e
rasismo den nos komunidat.
Riba 19 di desèmber aña pasá, Promé Minister a pidi diskulpa na nòmber di gobièrnu hulandes pa e
echo ku den nòmber di e estado hulandes a usa hende durante siglonan komo artíkulo pa interkambiá,
eksplotá i maltratá.
Awe mi ta aki dilanti di boso. Komo boso rei i komo parti di gobièrnu, awe personalmente mi mes ta pidi
diskulpa. Mi ta sinti nan ku alma i kurason intensamente.
Pero pa mi tin un otro dimenshon personal tambe.
Ta rekonosé komèrsio di katibu i sklabitut komo un krímen kontra humanidat. E gobernantenan i e
reinan di e Kas di Oranje-Nassau no a hasi nada kontra esaki.
Nan a aktua den e kuadro di loke tabata konsiderá legal e tempu ei. Pero e sistema di sklabitut a ilustrá e
inhustisia di e leinan ei.
Di Dos Guera Mundial a siña nos ku bo no por skonde te na e final tras di lei na momentu ku ta redusí
hende na un animal i ta na arbitraridat di es ku tin poder.
Na sierto momento e obligashon moral pa aktua ta krese. Mas pa motibu ku sklabitut tabata
estriktamente prohibí aki na Hulanda Oropeo. Loke den e kolonianan i den e komèrsio marítimo tabata
konsiderá normal i tabata praktiká i enkurashá riba gran eskala, no tabata permití aki. Esei ta hasi doló.
E investigashon independiente ku mi a disidí pa laga hasi, lo pone mas lus riba e ròl eksakto di e Kas di
Oranje-Nassau den e historia kolonial i di sklabitut. Pero pa e falta evidente di aktua kontra e krímen aki
kontra humanidat, mi ta pidi pordon awe, riba e dia ku nos ta rekordá huntu e pasado di sklabitut
hulandes.
Mi ta realisá hopi bon ku no tur hende tin e mesun sintimentu na e rekuerdo aki. Tin tambe abitante di
Hulanda kende ta konsiderá e echo di ofresé diskulpa asina tantu tempu despues di e abolishon di
sklabitut komo algu eksagerá. Pero di otro banda, nan ta sostené den gran mayoria e lucha pa igualdat di
tur hende, sin importá koló òf diferensia kultural.
Pa e motibu aki mi ke pidi boso: habri boso kurason pa tur e hendenan ku no ta aki awe, pero ku sí ke
traha huntu ku boso na un komunidat ku tur hende por partisipá kompletamente. Respetá e echo ku tin
diferensia den eksperensia, pasado i imaginashon.
Durante e kòmbersashonnan ku Reina i ami a tene ku desendientenan di esnan skalbisá, un di nan a
bisa: "nos mester kibra e tenshon. Ta permití hasi fayo.” Un otro a bisa: "ban brasa e inkombeniensia
aki.”
No tin un malchi pa e proseso di kura, rekonsiliashon i restourashon. Nos ta drenta e área nobo aki
huntu. Ban sostené i tene otro fuerte!
Awe, sesenta aña pasá, un grupo di Surnameo Hulandes a pasa den sentro di Amsterdam ku
pankartanan ku tabata bisa 'Ketie Kotie fri moe de'. Nan a sende e kandela di konmemorashon ku nos ta
mantené sendé te ku awe.
E ta un dia importante pa tur hende ku tin konekshon ku Sürnam, tambe pa esun di kua su
antepasadonan a bin komo trahadó kontraktual pa e kolonia hulandes.
Mi ta spera ku e desendientenan di esnan sklabisá i di esnan ku a hasi trabou fòrsá den otro parti di
mundu sinti nan mes inkluí awe den e enkuentro aki. Ku nan por sinti nan mes igualmente skuchá.
Hendenan for di e parti Karibense di Reino. I e hopi hulandesnan ku tin konekshon ku Indonesia i ku ta
karga e doló di inhustisia grandi di pasado.
Nos tur tin nos propio historia di famia. Nos propio emoshonnan. Nos propio tradishon kultural ku ta
duna nos sosten. Nos ritualnan ku ta konsolá, símbolonan ku ta enkurashá, palabranan di sabiduria ku ta
resoná den nos kurason.
Tur e tradishonnan ei ta balioso i meresé rèspèt. Pero laga nos ekstendé esaki i duna otro un man i
huntu traha riba un mundu sin rasismo, diskriminashon i eksplotashon ekonómiko.
Despues di rekonosementu i pidimentu di diskulpa nos por traha huntu riba sanashon, rekonsiliashon i
restourashon. Asina ku finalmente nos tur por ta orguyoso di tur kos ku nos ta kompartí. I por bisa:
Ten kon drai
Tempunan a kambia
Den keti koti, brada, sisa
E kadenanan a kibra, ruman hòmber, ruman muhé
Ten kon drai
Tempunan a kambia
Den keti koti, fu tru!
E kadenanan a kibra, di bèrdat!
Speech in Dutch
Dames en heren, hier in het Oosterpark, op het Museumplein, in Suriname, in het Caribische deel van
ons Koninkrijk en waar ter wereld u ook meekijkt.
“Binnen der Stadt van Amstelredamme ende hare vrijheydt, zijn alle menschen vrij, ende gene
slaven.”
Zo luidde de officiële bepaling uit 1644.
Samen met u sta ik hier in de stad die de vrijheid al eeuwenlang boven alles liefheeft.
De hoofdstad van een land dat in de loop van de geschiedenis steeds weer heeft gestreden tegen
tirannie en onderdrukking.
Maar wat binnen deze stad en binnen dit land vanzelfsprekend was, gold buiten onze grenzen niet.
Hier was slavernij verboden. Overzee niet.
Van alle vormen van onvrijheid is slavernij wel het meest kwetsend, het meest vernederend, het
meest mensonterend.
Een medemens zien als koopwaar waarover je naar goeddunken kunt beschikken. Als een willoos
werktuig om winst mee te maken. Dat je kunt vastketenen, verhandelen, brandmerken, afbeulen,
straffen, straffeloos doden zelfs.
De afgelopen tijd hebben de Koningin en ik veel gesprekken gevoerd, in Nederland en op de eilanden
in het Caribische deel van het Koninkrijk. We hebben gesproken met mensen die hun wortels hebben
in Suriname en ook met mensen die een binding hebben met Indonesië. Onder hen mensen die maar
drie generaties terug hoeven te gaan voor een familielid dat in slavernij werd geboren.
Zij hebben ons duidelijk gemaakt hoezeer de pijn nog steeds in de haarvaten zit.
Dankzij het werk van gedreven onderzoekers weten we steeds meer over het Nederlandse
slavernijverleden. We weten dat meer dan 600.000 mensen op Nederlandse schepen uit Afrika over
de Atlantische Oceaan werden vervoerd om te worden verkocht als slaaf of te worden ingezet op
plantages. 75.000 van hen overleefden de oversteek niet. We weten óók over de omvangrijke
slavenhandel oostwaarts, in gebieden onder VOC-bewind. En we weten over de wreedheden tegen
de inheemse bevolking in de koloniën.
Maar er is ook zoveel wat we niet weten. In de archieven zijn veelal wel de dorre cijfers overgeleverd.
Ze tonen ons de feiten door de bril van de boekhouder. Maar de stemmen van de tot slaaf
gemaakten zijn verwaaid in de wind. Zij lieten nauwelijks sporen na.
Ik vraag me af: wat voelden deze mensen. Losgerukt uit hun gemeenschap. Afgesneden van hun
cultuur, hun rituelen, de grond waar hun voorouders leefden. Wat dachten ze tijdens de reis,
opeengepakt in bedompte ruimtes, de mannen vastgeketend, twee aan twee. Wat ging er door hen
heen op de slavenmarkten onder de keurende blikken van de kooplieden, alsof ze geen mensen
waren, maar vee. En wat ervoeren ze bij het horen van de kawina-drums of de tambú, hun eigen
muziek die alleen in het geheim kon klinken?
Het wekt ontzag dat niet weinigen van hen de kracht vonden om in opstand te komen, ook al was het
vaak met de moed der wanhoop. Verzetsstrijders als Boni, Baron en Joli-Coeur daagden vanuit de
uitgestrekte bos- en moerasgebieden in Suriname het onmenselijke slavernijsysteem uit. Hun
heldhaftigheid – en die van vele anderen – getuigt van trots en kracht die niet te breken is.
Heel soms is de stem van een zwarte vrijheidsstrijder via geschreven bronnen aan ons overgeleverd.
Zoals de stem van Tula, de leider van de opstand van 1795 op Curaçao. Vijf maanden geleden waren
wij samen met onze oudste dochter op de plek waar hij woonde en werkte: de toenmalige plantage
Knip.
Hoe redelijk en menselijk klinken Tula’s woorden in onze moderne oren. Hij beriep zich op de idealen
van de Franse Revolutie en de gelijkheid van alle mensen, ongeacht hun kleur. “Wij willen niemand
kwaad doen’, zei hij. “Wij verlangen niet anders dan onze vrijheid.”
Het antwoord van het bevoegd gezag was bruut en genadeloos. Tula werd als straf geradbraakt en
onthoofd.
Wij dragen de gruwelijkheid van het slavernijverleden met ons mee. De gevolgen daarvan zijn
vandaag nog steeds te voelen in racisme in onze samenleving.
Op 19 december vorig jaar heeft de minister-president namens de Nederlandse regering excuses
aangeboden voor het feit dat mensen in naam van de Nederlandse staat eeuwenlang tot
handelswaar zijn gemaakt, zijn uitgebuit en mishandeld.
Vandaag sta ik hier voor u. Als uw Koning en als deel van de regering maak ik vandaag deze excuses
zelf. Ze worden door mij met hart en ziel intens beleefd.
Maar voor mij is er daarnaast nog een andere persoonlijke dimensie.
Slavenhandel en slavernij worden erkend als een misdaad tegen de menselijkheid. De stadhouders
en de koningen van het Huis van Oranje-Nassau hebben hier niets tegen ondernomen.
Ze handelden binnen het kader van wat toen wettelijk geoorloofd werd geacht. Maar het
slavernijsysteem illustreerde het onrecht van die wetten.
De Tweede Wereldoorlog heeft ons geleerd dat je je niet tot het uiterste achter wetten kunt
verschuilen wanneer medemensen tot beesten worden gereduceerd en aan de willekeur van
machthebbers zijn overgeleverd.
Op een gegeven moment groeit de morele plicht om op te treden. Temeer daar slavernij hier in
Europees Nederland strikt verboden was. Wat in de koloniën en in de handel overzee normaal werd
gevonden en op grote schaal werd gepraktiseerd en aangemoedigd, was hier niet toegestaan. Dat
wringt.
Het onafhankelijke onderzoek waartoe ik heb besloten, zal méér licht werpen op de precieze rol van
het Huis van Oranje-Nassau in de koloniale geschiedenis en de slavernij. Maar voor het
overduidelijke gebrek aan handelen tegen deze misdaad tegen de menselijkheid, vraag ik vandaag,
op deze dag dat we samen het Nederlands slavernijverleden herdenken, vergiffenis.
Ik realiseer me heel goed dat lang niet iedereen dezelfde gevoelens heeft bij deze herdenking. Er zijn
ook inwoners van Nederland die het aanbieden van excuses zo lang na de afschaffing van de slavernij
overdreven vinden. Zij ondersteunen echter in overgrote meerderheid wél de strijd voor
gelijkwaardigheid van alle mensen, ongeacht kleur of culturele achtergrond.
Daarom wil ik u vragen: stel uw hart open voor al die mensen die hier vandaag niet zijn, maar die wél
samen met u willen werken aan een samenleving waarin iedereen volwaardig kan meedoen.
Respecteer dat er verschillen zijn in beleving, achtergrond en voorstellingsvermogen.
Tijdens de gesprekken die de Koningin en ik hebben gevoerd met nazaten van tot slaaf gemaakten,
zei een van hen: “we moeten los van de verkramptheid. Fouten maken mag.” Iemand anders zei:
“laten we het ongemak omarmen.”
Er is geen blauwdruk voor het proces van heling, verzoening en herstel. We betreden samen nieuw
gebied. Laten we elkaar steunen en vasthouden!
Het is vandaag zestig jaar geleden dat een groep Surinaamse Nederlanders door de binnenstad van
Amsterdam trok met spandoeken waarop stond ‘Ketie Kotie fri moe de’. Zij ontstaken het
herdenkingsvuur dat wij vandaag brandend houden.
Dit is een belangrijke dag voor iedereen die een binding heeft met Suriname, óók degenen van wie
de voorouders als contractarbeiders naar de kolonie kwamen.
Ik hoop dat de nakomelingen van tot slaaf gemaakten en van hen die gedwongen arbeid verrichtten
in andere delen van de wereld zich vandaag opgenomen voelen in dit samenzijn. Dat zij zich evenzeer
gehoord voelen. Mensen uit het Caribische deel van het Koninkrijk. En de vele Nederlanders die een
binding hebben met Indonesië en die de pijn van grof onrecht in het verleden met zich meetorsen.
We hebben allemaal onze eigen familiegeschiedenis. Onze eigen emoties. Onze eigen culturele
traditie die houvast geeft. Onze rituelen die troosten, symbolen die bemoedigen, woorden van
wijsheid die weerklinken in ons hart.
Al die tradities zijn kostbaar en verdienen respect. Maar laten we in het verlengde daarvan elkaar de
hand reiken en samen bouwen aan een wereld zonder racisme, discriminatie en economische
uitbuiting.
Na erkenning en excuses mogen we samen werken aan heling, verzoening en herstel. Zodat we
uiteindelijk allen trots kunnen zijn op alles wat we delen. En kunnen zeggen:
Ten kon drai
Tijden zijn veranderd
Den keti koti, brada, sisa
De ketenen zijn verbroken, broeder, zuster
Ten kon drai
Tijden zijn veranderd
Den keti koti, fu tru!
De ketenen zijn verbroken, echt waar!